Blog
Wat Is Het Endocannabinoïde Systeem (ECS)?
7 min

Wat Is Het Endocannabinoïde Systeem (ECS)?

7 min

Het ECS is een fascinerend netwerk van kanalen en receptoren. Dit netwerk bevindt zich door het hele lichaam. Het is onmisbaar en we weten er niet veel van, maar het is in ieder geval betrokken bij allerlei processen, van de cognitie en het leervermogen tot de eetlust en immuunreactie. Ontdek hier meer over het ECS en het verband ervan met wiet.

Heb je je weleens afgevraagd wat het effect van wiet nu precies op het lichaam is? Het antwoord is ingewikkeld en fascinerend. Het systeem waarmee die wisselwerking plaatsvindt, is zelfs naar de plant vernoemd. Dit artikel gaat over het endocannabinoïde systeem, afgekort het 'ECS'.

Het ECS is een netwerk van kanalen, receptoren en enzymen en zit in het hele lichaam: van de hersenen en het zenuwstelsel tot het immuunsysteem en voortplantingssysteem. Het heeft meerdere functies, maar we weten nog lang niet welke dat allemaal zijn. Het signaleren van endocannabinoïden is in ieder geval een van de belangrijkste, waarmee het ECS eigenlijk een lichaamsbreed communicatiesysteem is. Maar het omhelst veel meer dan dat!

Hieronder bespreken we alles wat je over het menselijke endocannabinoïde systeem weten moet.

Wat is het endocannabinoïde systeem, of ECS, precies?

Wat Is Het Endocannabinoïde Systeem, Of ECS, Precies?

In 1988 vonden Allyn Howlett en William Devane de eerste cannabinoïdereceptor in de hersenen van een rat. Kort daarna werden cannabinoïdereceptoren ook bij mensen gevonden. Vervolgens werd geïsoleerde THC gebruikt om de locatie van de cannabinoïdereceptoren in de hersenen beter in kaart te brengen. Door bepaalde receptoren in het brein van ratten te deactiveren, kon men achterhalen dat THC zich aan CB1-receptoren bindt, wat de welbekende effecten veroorzaakt.

In 1992 is ontdekt dat er een heel netwerk van endocannabinoïden en cannabinoïdereceptoren bestaat: het endocannabinoïde systeem. Hierbij ontdekte men ook dat het lichaam zelf cannabinoïden produceert, vandaar de receptoren. Deze lichaamseigen receptoren noemen we 'endogene cannabinoïden', oftewel 'endocannabinoïden'. 'Endo' betekent 'inwendig'. De eerste cannabinoïde die men ontdekte, was anandamide, oftewel de 'genotsmolecule'. Het woord 'ananda' komt uit het Sanskriet en kan als 'genot' worden vertaald.

In 1993 ontdekte men CB2, de tweede cannabinoïdereceptor. En in 1995 werd 2-arachidonoylglycerol (2-AG), de tweede endocannabinoïde, door Raphael Mechoulam en zijn team ontdekt. Het ECS is daarbij ook in andere dieren, insecten en planten aangetroffen.

Dit complexe systeem is naar cannabis vernoemd, wat een belangrijke rol bij de ontdekking ervan speelde.

Waarom homeostase belangrijk is

Waarom Homeostase Belangrijk Is

De rol van het ECS is complex en wat we nu weten is waarschijnlijk pas het topje van de ijsberg. Dat gezegd hebbende, zijn veel wetenschappers het erover eens dat het behoud van homeostase een van de belangrijkste functies ervan is (Zou & Kumar, 2018). Met homeostase wordt een staat van balans bedoeld, of een 'dynamisch evenwicht', in het lichaam, wat belangrijk is voor een goede werking van lichaamsprocessen.

In de hersenen werken endocannabinoïden als zogeheten 'retrograde signaalgevers'. Dit betekent dat ze vanaf het ontvangende neuron terug naar de zender gaan. Ze doen dit om de hoeveelheid van de inkomende neurotransmitter te moduleren. Als er een teveel is, geven ze aan dat er rust moet komen, zodat het evenwicht wordt hersteld. Dit is echter nog maar één voorbeeld van hoe het ECS homeostase beïnvloedt.

Het ECS versus het endocriene systeem

Het ECS Versus Het Endocriene Systeem

Het endocriene systeem, of het hormoonstelsel, komt voornamelijk uit de schildklier en de bijnier voort. Het is ook een messenger-systeem, maar het werkt wel iets anders. Het endocriene systeem richt zich namelijk voornamelijk op de organen en gebruikt hormonen voor signalering (terwijl het ECS endocannabinoïden gebruikt). Het ECS produceert daarnaast endocannabinoïden in de celmembranen, die vervolgens met nabijgelegen cellen communiceren, terwijl het endocriene systeem hormonen afgeeft in de bloedbaan, die vervolgens naar verschillende organen worden vervoerd.

Een goed voorbeeld hiervan is de vecht- of vluchtreactie. Deze bekende angstreactie wordt gekenmerkt door een versnelde hartslag en ademhaling, zweethanden en soms rillingen, en ontstaat als de bijnier adrenaline in de bloedbaan afgeeft. Dit laat de betreffende organen vervolgens weten dat het tijd is om in overdrive te gaan, waardoor deze lichamelijke reacties ontstaan.

Wat reguleert het ECS?

Wat Reguleert Het ECS?

Het veronderstelde effect van het ECS is echt verbazingwekkend. Tot voorheen wisten we er heel weinig vanaf, wat het alleen maar verrassender maakt dat het met zoveel psychische en lichamelijke functies een wisselwerking heeft.

Deze lijst is verre van compleet, maar tot dusver denkt men dat het ECS invloed heeft op de slaapbereidheid (Corroon & Felice, 2019), immuunreactie (Toguri, Caldwell & Kelly, 2016), pijnperceptie (Toczek & Malinowska, 2018) en spanning (Ruehle et al., 2012).

Hoe functioneert het ECS?

Het ECS is veel meer dan alleen receptoren en endocannabinoïden, al zijn dit wel belangrijke onderdelen ervan. Bovendien zijn endocannabinoïden niet de enige moleculen die een wisselwerking met dit interne systeem hebben. Laten we daar eens wat dieper op ingaan:

Endocannabinoïden

Endocannabinoïden

Zoals vermeld, werken endocannabinoïden als signalerende moleculen binnen het ECS. Tot op heden zijn er maar twee waar we een redelijk goed beeld van hebben. Dit zijn N-arachidonoylethanolamide (anandamide) en 2-arachidonoylglycerol (2-AG).

Anandamide speelt een zeer grote rol. Het is een volledige agonist van CB1-receptoren in het centrale zenuwstelsel (CZS) en een gedeeltelijke agonist van CB2-receptoren in het perifere zenuwstelsel (PZS). We weten nog niet alles over de functies ervan, maar het dankt zijn naam in elk geval aan de gevoelens van gelukzaligheid en kalmte die het veroorzaakt wanneer het wordt vrijgegeven, wellicht vanwege de mogelijke rol ervan in het beloningssysteem. Het heeft ook affiniteit met de vanilloïde-receptoren in het lichaam. Meer recent is ontdekt dat anandamide zich daarbij bindt aan TRPV1, waarover later meer.

2-AG is een volledige agonist van zowel CB1- als CB2-receptoren. Ook hiervan weten we echter de exacte functies nog niet, net als bij anandamide. Het is zelfs niet eens bekend of anandamide of 2-AG hoofdverantwoordelijk zijn voor signalering binnen het ECS. Wel is duidelijk dat 2-AG in hogere concentraties in de hersenen zit.

Andere endocannabinoïden (of vermoedelijke endocannabinoïden) zijn:

  • 2-Arachidonyl glyceryl ether (noladin ether)
  • N-arachidonoyldopamine (NADA)
  • Virodhamine (OAE)
  • Lysofosfatidylinositol (LPI)

Metabole enzymen

Metabole Enzymen

Endocannabinoïden worden wanneer nodig afgegeven om verschillende functies te reguleren. Dit betekent ook dat ze weer moeten worden afgebroken als ze hun taak met succes hebben uitgevoerd. En hier komen metabole enzymen om de hoek kijken.

Vetzuuramidehydrolase (FAAH) is het enzym dat verantwoordelijk is voor de afbraak van anandamide. CBD beïnvloedt het ECS op diverse manieren, maar men denkt dat het remmen van FAAH een van de belangrijkste mechanismen is. Het gevolg: anandamide wordt minder snel afgebroken.

Monoacylglycerol lipase (MAGL) breekt 2-AG af. Met behulp van FAAH en MAGL is het ECS zelfregulerend, waardoor het op zijn beurt veel lichamelijke functies en processen effectief kan reguleren.

Cannabinoïdereceptoren

Cannabinoïdereceptoren

Momenteel zijn er twee 'geaccepteerde' cannabinoïdereceptoren. Dit zijn CB1 en CB2. CB1-receptoren bevinden zich vooral in de hersenen en het centrale zenuwstelsel. En CB2-receptoren treffen we het meest in het perifere zenuwstelsel en immuuncellen aan. De twee beslaan daarmee een groot deel van het lichaam.

TRP-kanalen

Transient receptor potential (TRP) kanalen spelen ook een rol in het ECS. Deze ionenkanalen worden aangetroffen in het plasmamembraan van veel dierlijke cellen. De TRPV1 (vanilloïde) receptor is daarbij vooral interessant als het om het ECS gaat.

Zowel anandamide als CBD interageren met TRPV1, wat tot enige discussie over de classificatie ervan heeft geleid. Over het algemeen worden TRP-kanalen beschouwd als onderdeel van het uitgebreide endocannabinoïde systeem. Sommige wetenschappers denken nu echter dat TRPV1 er een essentieel onderdeel van is (Iannotti & Vitale, 2021).

Fytocannabinoïden

Fytocannabinoïden

Eigenlijk maken fytocannabinoïden geen deel van het ECS uit. Maar ze hebben er soms zo'n diepgaand (en bekend) effect op dat we ze toch even bespreken. 'Fyto' betekent 'plant'. Fytocannabinoïden zijn dan ook cannabinoïden van planten. De wietplant is niet de enige plantensoort die ze produceert, maar wel de grootste hoeveelheid ervan, en met de meeste variatie.

Tot op heden zijn er ruim 120 verschillende fytocannabinoïden geïsoleerd. Van dit aantal begrijpen we er maar enkele goed. Het is daarbij niet helemaal duidelijk welke rol cannabinoïden spelen in het leven van een wietplant, maar gedacht wordt dat ze de plant onder meer helpen zich te verdedigen tegen roofdieren en dat ze weerstand tegen zonlicht bieden.

Cannabinoïden worden in de klieren van de wietplant geproduceerd. Deze heten 'trichomen' en je vindt ze voornamelijk op de toppen. De hoeveelheid cannabinoïden in de trichomen zou giftig zijn voor de rest van de plant, vandaar hun positie.

In het menselijk lichaam hebben deze cannabinoïden een wisselwerking met het endocannabinoïde systeem, waardoor ze allerlei subtiele of duidelijke effecten op kunnen wekken.

Hoe beïnvloed je het ECS?

Het is inmiddels wel duidelijk dat we het ECS met fytocannabinoïden kunnen manipuleren. Of dit verstandig is, verschilt per persoon. We weten er daarbij nog niet genoeg over om aan te kunnen geven welk effect een bepaalde cannabinoïde kan hebben en of dit gunstig is. Toch gaan we ons best doen om een aantal mechanismen uit te leggen.

THC

THC

Delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) is de cannabinoïde die verantwoordelijk is voor de high van wiet. Het is een van de weinige cannabinoïden die een bedwelmend effect opwekt. Het lijkt dan ook een gelukkig toeval dat deze cannabinoïde rijkelijk in wietplanten zit!

THC imiteert anandamide en bindt zich aan CB1-receptoren. In tegenstelling tot anandamide wordt het echter niet gemakkelijk door FAAH afgebroken. Als een gevolg hiervan is het effect veel krachtiger dan dat van anandamide en houdt het ook langer aan.

Van alle bekende manieren om het ECS te manipuleren, is het gebruik van THC de meest extreme en ook de meest gebruikte methode.

Gerelateerd artikel

Wat Zijn De Bijwerkingen Van THC?

CBD / CBDA

Cannabidiol (CBD) en de voorloper cannabidiolzuur (CBDA) strijden met THC om de positie van populairste cannabinoïde.

De laatste jaren is de CBD-industrie werkelijk geëxplodeerd. Het onderzoek naar CBD is nog pril, maar lijkt op diverse mogelijke interacties met ons ECS te wijzen. CBD lijkt echter de cannabinoïdereceptoren (CB1 en CB2) niet in de traditionele zin te activeren. Het werkt in plaats daarvan als een antagonist of inverse agonist, en blokkeert in feite de receptor waar THC zich juist aan wil binden (CB1).

Hierdoor lijkt CBD (de tweede meest voorkomende cannabinoïde in wiet) de effecten van THC tegen te gaan, in elk geval tot een bepaalde hoogte (Niesink & van Laar, 2013). Hoewel we nog niet veel weten over deze relatie, wordt wel gespeculeerd dat het verhogen van het CBD-gehalte in recreatieve wiet deze cannabis voor sommige mensen geschikter maakt.

Daarnaast wordt ook aangenomen dat CBD interactie vertoont met de TRPV1-receptor, die op zichzelf tevens heel interessant is.

CBN

CBN

Cannabinol (CBN) is meestal slechts in resthoeveelheden in wietplanten aanwezig. De hoeveelheid ervan neemt toe naarmate THC afbreekt. Dit gebeurt soms vanzelf, naarmate de toppen op de wietplant rijpen. Het gebeurt echter ook bij decarboxylatie (verwarming) of bij verkeerd drogen of uitharden.

Gedacht wordt dat CBN op dezelfde manier interageert met het endocannabinoïde systeem als THC, maar dan met een lagere affiniteit met beide receptoren. En in tegenstelling tot THC is CBN op zichzelf niet bedwelmend.

THCV

Tetrahydrocannabivarine (THCV) wordt ook in resthoeveelheden in wiet aangetroffen. En ook hier weten we nog niet veel over. Naar verluidt, is het echter een van de weinige cannabinoïden die mogelijk psychoactief zijn. Dit wordt wel betwist, dus verder onderzoek is nodig om dit al dan niet te bevestigen (Abioye et al., 2020).

THCV is een inverse agonist/selectieve antagonist van de CB1-receptor. Het is lastig te zeggen of het nu psychoactief is of niet, omdat het over het algemeen in lage concentraties in wietplanten zit. Om het te testen, moeten grote hoeveelheden worden geëxtraheerd en geïsoleerd om het vervolgens aan mensen te kunnen geven. Anekdotisch bewijs suggereert in ieder geval dat THCV psychoactief is en dat het effect helderder is dan dat van THC. Ook zou het effect minder lang aanhouden.

Gerelateerd artikel

Alles Wat Je Over THCV Moet Weten

CBG / CBGA

Cannabigerolzuur (CBGA) is de cannabinoïde waaruit alle andere cannabinoïden voortkomen. Het heeft een wisselwerking met verschillende enzymen en vertakt zich in verschillende 'families', waarbij het uiteindelijk een andere cannabinoïde wordt (CBD, THC, CBG, enz.).

Onderzoek naar het effect van CBG is schaars. We weten wel dat het een wisselwerking lijkt te hebben met CB1- en CB2-receptoren en dat het een antagonist van de serotoninereceptor 5-HT1A is.

CBC

Van cannabichromeen (CBC) weten we ook heel weinig. Wel is bekend dat het niet bedwelmend is en dat het de CB1- en CB2-receptoren niet in de traditionele zin beïnvloedt. In plaats daarvan lijkt het een interactie met TRPV1 en TRPA1 aan te gaan, waarbij het hun vermogen beïnvloedt om endocannabinoïden, zoals anandamide en 2-AG, af te breken.

Moet je je zorgen maken over een klinisch endocannabinoïde-tekort?

Moet Je Je Zorgen Maken Over Een Klinisch Endocannabinoïde-tekort?

Naarmate de kennis over het ECS toeneemt, ontstaat er ook meer discussie over 'klinische endocannabinoïde-deficiëntie' (CECD). Deze theorie - waarbij de potentieel pathologische aard van het hebben van te weinig endocannabinoïden centraal staat - is in verband gebracht met diverse chronische ziekten, zoals het prikkelbare darmsyndroom, migraine en fibromyalgie (Russo, 2016). Gezien de reikwijdte van het ECS, zou een pathologische verstoring van of storing in het systeem negatieve effecten op onze gezondheid kunnen hebben.

Maar voordat je naar je wiet grijpt om meer cannabinoïden in je systeem te krijgen, moet je eerst weten dat we nog maar weinig over deze theorie weten. Als je van mening bent dat cannabis een positief effect heeft op je leven, is dat geweldig. Maar het is niet verstandig zelf een diagnose te stellen, en te denken dat je iets hebt waar nog zoveel onduidelijkheid over is. Dat gezegd hebbende, wordt er momenteel veel onderzoek naar gedaan. Wetenschappers hopen daarbij meer te ontdekken over het ECS en de lastig te behandelen aandoeningen van hierboven.

Max Sargent
Max Sargent
Max schrijft al meer dan tien jaar en is de afgelopen jaren in de cannabis- en psychedelische journalistiek beland. Hij heeft allerlei artikelen geschreven voor bedrijven als Zamnesia, Royal Queen Seeds, Cannaconnection, Gorilla Seeds, MushMagic en nog veel meer. Hij heeft dus een brede ervaring in deze branche.
Bronnen
  • Abioye, Amos, Ayodele, Oladapo, Marinkovic, Aleksandra, Patidar, Risha, Akinwekomi, Adeola, Sanyaolu, & Adekunle. (2020, December). Δ9-Tetrahydrocannabivarin (THCV): a commentary on potential therapeutic benefit for the management of obesity and diabetes - https://jcannabisresearch.biomedcentral.com
  • Corroon J, & Felice JF. (2019 Jun). The Endocannabinoid System and its Modulation by Cannabidiol (CBD) - https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  • Iannotti, Fabio Arturo, Vitale, & Rosa Maria. (2021/3). The Endocannabinoid System and PPARs: Focus on Their Signalling Crosstalk, Action and Transcriptional Regulation - https://www.mdpi.com
  • Niesink, Raymond J.M., van Laar, & Margriet W. (2013/10/16). Does Cannabidiol Protect Against Adverse Psychological Effects of THC? - https://www.frontiersin.org
  • Russo, & E. B. (2016). Clinical Endocannabinoid Deficiency Reconsidered: Current Research Supports the Theory in Migraine, Fibromyalgia, Irritable Bowel, and Other Treatment-Resistant Syndromes. Cannabis and Cannabinoid Research, 1(1), 154–165. - https://www.liebertpub.com
  • S Ruehle, A Aparisi Rey, F Remmers, & B Lutz. (2012, January). The endocannabinoid system in anxiety, fear memory and habituation. Journal of Psychopharmacology, 26(1), pp.23-39. - https://www.ncbi.nlm.nih.gov
  • Toczek, M. and Malinowska, & B. (2018/07/01). Enhanced endocannabinoid tone as a potential target of pharmacotherapy - https://www.sciencedirect.com
  • Toguri, James T., Caldwell, Meggie, Kelly, & Melanie E. M. (2016/09/15). Turning Down the Thermostat: Modulating the Endocannabinoid System in Ocular Inflammation and Pain - https://www.frontiersin.org
  • Zou, Shenglong, Kumar, & Ujendra. (2018/3). Cannabinoid Receptors and the Endocannabinoid System: Signaling and Function in the Central Nervous System - https://www.mdpi.com
Facts Nieuws
Zoeken in categorieën
of
Zoeken